- Dyrektywa Omnibus* przysporzyła nowych obowiązków przedsiębiorcom w obrocie konsumenckim (B2C). W styczniu 2023 r. jej przepisy zostały wprowadzone do polskiego porządku prawnego.
- Dyrektywa i polska ustawa (Przepisy) wprowadziły obowiązki m.in. w zakresie prezentowania cen, publikacji komentarzy konsumentów, informacji przekazywanych przez internetowe platformy handlowe, treści cyfrowych stworzonych przez użytkowników oraz zachowania jakości produktów.
- Dowiedz się, co to jest Dyrektywa Omnibus i jak zabezpieczyć się przed karami za niespełnienie jej wymogów.
1. Obowiązek informowania o poprzedniej cenie
Aby uzyskać lepszy efekt marketingowy, przedsiębiorcom wciąż zdarza się podwyższać cenę regularną, aby tuż przed akcją promocyjną np. z okazji „Black Friday”, obniżka wyglądała bardziej okazale. Większość klientów nie śledzi zmian cen przed samą akcją promocyjną i jest konfrontowana jedynie z informacją o wielkich obniżkach.
Takie praktyki UOKIK już wcześniej uznawał za nieuczciwe. Przepisy dyrektywy Omnibus i polskiej ustawy wprowadziły mechanizmy prewencyjne.
Według Przepisów, przedsiębiorca podając informację o obniżce ceny do publicznej wiadomości, musi również podać najniższą cenę z ostatnich 30 dni.
Przepisy nakładają też sankcje za niedochowanie ww. obowiązku w postaci kary pieniężnej do wysokości 20 000 złotych. W przypadku trzykrotnego naruszenia tego obowiązku w okresie 12 miesięcy, kara może sięgnąć 40 000 złotych.
Należy spodziewać się, że spełnienie opisywanego obowiązku będzie kontrolowane przez Inspekcję Handlową, która na cyklicznie sprawdza, czy informacje o cenach podawane są w sposób zgodny z prawem.
Jak przestrzega UOKIK, uporczywe i ciągłe niespełnianie obowiązków w zakresie prezentacji cen określonych w ustawie o informowaniu o cenach towarów i usług, może skutkować uznaniem takiej praktyki za naruszenie zbiorowych interesów konsumentów. Przekonało się o tym Jeronimo Martins Polska, na które UOKIK nałożył w 2020 r. karę w wysokości 115 milionów złotych za podawanie przy produktach na półce cen niższych niż w rzeczywistości lub za brak informacji o cenie produktu.
1.1 Stanowisko UOKIK i praktyki prezentowania obniżonych cen
15 lutego 2024 r. Prezes UOKIK skierował do Konfederacji Lewiatan pismo dotyczące kwestii stosowania przepisów stanowiących implementację dyrektywy Omnibus (dalej „Stanowisko”), wskazując na kilka sytuacji jak w praktyce przedsiębiorcy wdrażają wymogi prezentowania cen.
Kancelaria Łaszczuk & Wspólnicy postanowiła odnieść się do ww. Pisma i jego kluczowych punktów w Komentarzach.
Sytuacja 1:
Sprzedawcy prezentują towar lub usługi jako objęte obniżką ceny, w sytuacji, kiedy najniższa cena z ostatnich 30 dni przed obniżką jest równa lub niższa od nowej ceny promocyjnej.
Prezes UOKiK stwierdza, że nie można uznać, aby w takim wypadku wystąpiła korzyść cenowa, nawet jeżeli bezpośrednio przed obniżką ceny towar był sprzedawany drożej.
Komentarz ŁiW:
W naszej ocenie praktyka opisywana przez Prezesa UOKiK nie stanowi naruszenia przepisów ustawy o informowaniu o cenach towarów i usług, które implementują dyrektywę Omnibus. Przepisy te wymagają jedynie, aby w każdym przypadku informowania o obniżeniu ceny towaru lub usługi obok informacji o obniżonej cenie uwidaczniało się również informację o najniższej cenie tego towaru lub tej usługi, która obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki.
Opisywana praktyka, może jednak w niektórych przypadkach stanowić nieuczciwą praktykę rynkową, o ile spełnione zostaną ku temu przesłanki. Opisywana praktyka nie jest bowiem nieuczciwą praktyką rynkową z samej swojej istoty.
Niestety Inspekcja Handlowa, która egzekwuje przepisy w tym zakresie, uznaje opisaną praktykę, w zgodzie ze Stanowiskiem Prezesem UOKiK, za naruszenie art. 4 ust. 1 ustawy o informowaniu o cenach towarów i usług i nakłada kary z tego tytułu na podstawie art. 6 ww. ustawy.
Ponieważ Prezes UOKiK przy pomocy Inspekcji Handlowej egzekwuje swoje Stanowisko w tym zakresie, sugerujemy dostosowanie swojej działalności do wymagań Prezesa UOKiK.
Alternatywą jest narażenie się na kary administracyjne nakładane przez Inspekcję Handlową i próba zwalczania interpretacji Prezesa UOKiK w tym zakresie poprzez zaskarżenie nakładanych kar do Prezesa UOKiK, a następnie sądów administracyjnych. Zasadne byłoby podjęcie przez organizacje zrzeszające przedsiębiorców dialogu z Prezesem UOKiK w celu zmiany jego stanowiska w tym zakresie.
Sytuacja 2
Sprzedawcy prezentują oprócz najniższej ceny z ostatnich 30 dni przed obniżką, również dodatkowe ceny referencyjne. Według UOKIK nie jest to nieprawidłowa praktyka.
Komentarz ŁiW:
Zgadzamy się ze Stanowiskiem Prezesa UOKiK w tym zakresie. Dopuszczalne jest przedstawianie innych cen referencyjnych, o ile nie wprowadzają one w błąd np. poprzez ukazywanie nigdy niestosowanej ceny lub ukazywanie ceny obowiązującej jedynie krótki czas jako ceny regularnej. Słusznie również zauważa Prezes UOKiK, że taka praktyka powinna być oceniana z perspektywy zakazu stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych.
Sytuacja 3
Stanowisko UOKIK: Obniżka ceny musi być przedstawiona z wykorzystaniem podanej najniższej ceny z ostatnich 30 dni przed obniżką jako ceny odniesienia.
Komentarz ŁiW:
Stanowisko Prezesa UOKiK w tym zakresie wynika z Wytycznych dotyczących wykładni i stosowania art. 6a dyrektywy 98/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony konsumenta przez podawanie cen produktów oferowanych konsumentom wydanych przez Komisję Europejską. Dla przykładu, jeżeli najniższa cena z ostatnich 30 dni wnosi 80, cena stosowana tuż przed obniżką wynosi 100, aktualna cena promocyjna wynosi 75, a sprzedawca zdecyduje podać procent korzyści, to informacja powinna wskazywać na obniżkę o 6,25%, a nie o 25%. Stanowisko to ma swoje uzasadnienie, ponieważ w przeciwnym razie informacja o obniżce mogłaby wprowadzać w błąd.
Prezes UOKiK odesłał również do wydanych przez siebie wyjaśnień, które pomagają dostosować praktyki przedsiębiorców do standardów wymaganych przez Prezesa UOKiK na podstawie dokonanej przez niego wykładni przepisów. Rekomendujemy zapoznanie osób odpowiedzialnych za prezentowanie obniżek cen z ww. wyjaśnieniami (dostępne pod adresem https://uokik.gov.pl/bip/wyjasnienia).”
2. Weryfikacja komentarzy konsumentów
Przepisy dotyczące prezentowania najniższej ceny budzą największe zainteresowanie przedsiębiorców, ale nie są to jedyne zmiany wymagane wprowadzeniem dyrektywy Omnibus do polskiego i europejskiego porządku prawnego.
Przepisy regulują też kwestie związane z publikacją przez przedsiębiorców opinii konsumentów o produktach.
Przede wszystkim, przedsiębiorca publikujący opinie konsumentów powinien poinformować, czy i w jaki sposób zapewnia, że publikowane opinie pochodzą od konsumentów, którzy rzeczywiście używali danego produktu lub go nabyli. Może to poprawić wiarygodność opinii konsumentów, jednak będzie jednocześnie wymagać od przedsiębiorców wprowadzenia odpowiedniego mechanizmu weryfikacji. Jeżeli przedsiębiorca nie podejmie takiego trudu, również będzie musiał o tym poinformować.
W tym miejscu pojawia się istotne pytanie, czy taka informacja może być zawarta np. w regulaminie strony internetowej, czy też powinna być widoczna obok opinii konsumentów. To drugie rozwiązanie istotnie podważałoby wiarygodność publikowanych opinii, które nie są w żaden sposób weryfikowane.
Ponadto, nieuczciwą praktyką rynkową jest zamieszczanie lub zlecanie zamieszczania innej osobie nieprawdziwych opinii lub rekomendacji konsumentów albo zniekształcanie opinii lub rekomendacji konsumentów, w celu promowania produktów. Wcześniej taki wniosek można było wysnuć z przepisów ogólnych, natomiast dodanie tego przepisu do ustawy przesądza o nieuczciwości takiej praktyki.
UOKIK już wcześniej interesował się zagadnieniem przedstawiania opinii konsumentów przez przedsiębiorców. Zastrzeżenia UOKIK wzbudziła np. praktyka Ceneo.pl i Opineo.pl polegająca na ukrywaniu części opinii i ocen negatywnych oraz nieuwzględnianiu ich w statystykach, gdy sprzedawca nawiązał kontakt z konsumentem. Ceneo.pl oraz Opineo.pl umożliwiają wymianę korespondencji pomiędzy sklepem a klientem. Przedsiębiorcy mogą skorzystać z takiego kanału komunikacji, gdy zostaną nisko ocenieni. Uprzednio, jeśli konsument nie zareagował na wiadomość sprzedawcy, jego opinia była ukrywana. Nie wliczała się także do średniej oceny punktowej sklepu. Na obu stronach opinie negatywne nie były również wyświetlane, gdy spór został rozwiązany, a konsument wycofał opinię. Na skutek wystąpienia UOKIK oba podmioty zmieniły swoją praktykę.
3. Dodatkowe obowiązki informacyjne dostawców internetowych platform handlowych
Nowe obowiązki nałożone zostały również na dostawców internetowych platform handlowych. Pod tym pojęciem należy rozumieć przedsiębiorcę, który za pośrednictwem oprogramowania umożliwia zawieranie umów na odległość pomiędzy przedsiębiorcami i konsumentami (B2C) oraz pomiędzy konsumentami (C2C).
Dostawca internetowej platformy handlowej ma w szczególności obowiązek opisać podstawowe parametry decydujące o plasowaniu ofert przedstawionych konsumentowi w wyniku wyszukiwania oraz znaczeniu tych parametrów w porównaniu z innymi parametrami. Informacje te powinny być udostępnione w specjalnej części interfejsu internetowego, która jest bezpośrednio i łatwo dostępna ze strony, na której prezentowane są plasowane oferty. Wydaje się, że realizacja tego obowiązku wymaga zamieszczenia wymaganych informacji bezpośrednio na stronie, gdzie pokazywane są oferty lub odesłania do nich za pomocą linku zlokalizowanego na tejże stronie.
Przez plasowanie rozumie się przyznawanie określonej widoczności produktom lub wagi nadawanej wynikom wyszukiwania przez przedsiębiorców udostępniających funkcję wyszukiwania internetowego w formie, w jakiej zostało to przedstawione, zorganizowane lub przekazane niezależnie od wykorzystanych środków technologicznych.
Nieuczciwą praktyką rynkową jest podawanie wyników wyszukiwania w odpowiedzi na wyszukiwanie internetowe konsumenta bez wyraźnego ujawnienia płatnej reklamy lub płatności dokonanej specjalnie w celu uzyskania wyższego plasowania produktów w ramach wyników wyszukiwania.
Ponadto, dostawca internetowej platformy handlowej powinien poinformować również o:
1) tym, czy osoba trzecia oferująca towary, usługi lub treści cyfrowe na internetowej platformie handlowej jest przedsiębiorcą – na podstawie oświadczenia tej osoby złożonego dostawcy internetowej platformy handlowej;
2) niestosowaniu przepisów dotyczących konsumentów do umowy zawieranej na internetowej platformie handlowej, jeżeli stroną tej umowy, oferującą towary, usługi lub treści cyfrowe, nie jest przedsiębiorca;
3) podziale obowiązków związanych z umową zawieraną przez konsumenta na internetowej platformie handlowej, pomiędzy osobę trzecią oferującą towary, usługi lub treści cyfrowe a dostawcę internetowej platformy handlowej.
4. Treści cyfrowe wytworzone przez konsumenta
W Przepisach uregulowane zostały także kwestie dostarczania konsumentowi przez przedsiębiorcę treści cyfrowych bądź usług cyfrowych w zamian za dane osobowe, za które konsument „płaci” danymi osobowymi.
Wymaga to doprecyzowania definicji usługi cyfrowej: usługa cyfrowa, jest to usługa pozwalająca konsumentowi na:
a) wytwarzanie, przetwarzanie, przechowywanie lub dostęp do danych w postaci cyfrowej,
b) wspólne korzystanie z danych w postaci cyfrowej, które zostały przesłane lub wytworzone przez konsumenta lub innych użytkowników tej usługi,
c) inne formy interakcji przy pomocy takich danych. Definicja treści cyfrowych nakazuje pod tym pojęciem rozumieć dane wytwarzane i dostarczane w postaci cyfrowej.
Przedsiębiorcy oferujący treści cyfrowe i usługi cyfrowe mają obowiązek poinformować konsumentów dodatkowo o:
· funkcjonalności towarów z elementami cyfrowymi, treści cyfrowych lub usług cyfrowych oraz technicznych środkach ich ochrony;
· mających znaczenie kompatybilnościach i interoperacyjnościach towarów z elementami cyfrowymi, treści cyfrowych lub usług cyfrowych.
Ponadto, Przepisy wprowadzają zakaz dalszego korzystania przez przedsiębiorcę z treści dostarczonych lub wytworzonych przez konsumenta w trakcie korzystania z treści cyfrowych lub usługi cyfrowej w przypadku odstąpienia od umowy, jak również obowiązek ich wydania konsumentowi. Przewidziane są pewne wyjątki od tej sytuacji, np. gdy takie treści nie są użyteczne poza kontekstem treści cyfrowych lub usługi cyfrowej dostarczonych przez przedsiębiorcę.
5. Zakaz różnicowania jakości produktów ze względu na kraj przeznaczenia
Omnibus reguluje również nieuczciwą praktykę rynkową polegającą na sprzedaży towarów o różnej jakości w różnych państwach członkowskich UE. Norma ta ma na celu ułatwienie stosowania obowiązujących przepisów poprzez wyraźne określenie ww. praktyki jako praktyki nieuczciwej, ponieważ dotychczas nie była ona wprost ujęta w przepisach.
Podsumowanie
Wdrażanie przez przedsiębiorców nowych obowiązków może być bardzo różne i dopiero praktyka organów i sądów pozwoli na ustalenie prawidłowego sposobu realizacji nowych obowiązków.
Przedsiębiorcy mogą przyjmować bardziej ryzykowne rozwiązania, które będą jednak lepiej odbierane przez klientów albo przyjąć bezpieczniejsze rozwiązania kosztem doświadczeń klienta.
Niezależnie od przyjętej postawy, przedsiębiorcy obsługujący konsumentów powinni przeanalizować wpływ implementacji dyrektywy Omnibus i polskiej ustawy na ich biznes.
______________________________________
radca prawny Michał Pietrzyk
* Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta.
** Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/770 z dnia 20 maja 2019 r. w sprawie niektórych aspektów umów o dostarczanie treści cyfrowych i usług cyfrowych oraz Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/771 z dnia 20 maja 2019 r. w sprawie niektórych aspektów umów sprzedaży towarów, zmieniająca rozporządzenie (UE) 2017/2394 oraz dyrektywę 2009/22/WE oraz uchylająca dyrektywę 1999/44/WE.