W grudniu 2024 (13.12.2024) weszło w życie Rozporządzenia, które tworzy nowe unijne ramy bezpieczeństwa produktów. Celem tych zmian jest zapewnienie wyższego poziomu ochrony konsumentów, ujednolicenie przepisów w całej Unii i dostosowanie przepisów do realiów rynkowych uwzględniających dynamiczny rozwój technologii oraz e-commerce.
Rozporządzenie, zwane też GPSR, wprowadza bardziej rygorystyczne wymagania dla producentów oraz sprzedawców wielu kategorii produktów konsumpcyjnych.
Jesteś producentem działającym na terenie UE, importerem, dystrybutorem [1] i/lub właścicielem sklepu internetowego (operatorem internetowych platform handlowych)? Zapoznaj się z ze zmianami Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/988 w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów [2], zwanego też Rozporządzeniem GPSR [3].
GPSR – czym jest i w jakim celu zostało uchwalone
Rozporządzeniem GPSR to nowe przepisy w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów.
Ma na celu poprawę bezpieczeństwa produktów oferowanych na rynku (nowych, używanych, naprawionych lub odnowionych) i większą ochronę konsumentów w całej Unii Europejskiej.
Przede wszystkim Rozporządzenie GPSR ma zwiększyć transparentność informacji w całym łańcuchu dostaw i wprowadzić procedury, które pozwolą szybko reagować na problemy z bezpieczeństwem produktu, zanim dotrze on jeszcze do konsumenta.
GPSR jest odpowiedzią na globalne wyzwania związane z rozwojem -e-handlu, który umożliwia konsumentom kupowanie produktów pochodzących z bardzo różnych miejsc na świecie, często bez żadnej wiedzy na temat faktycznego producenta produktu.
GPSR – nowe wymagania dotyczące oznaczeń produktów
W swoim ogólnym założeniu GPSR nakłada na producentów (działających na terenie UE), importerów i dystrybutorów obowiązki zmierzające do tego, aby produkty pojawiające się na rynku były odpowiednio oznaczone. Konsument powinien posiadać informację o wszelkich możliwych zagrożeniach wynikających z użytkowania lub konsumpcji produktu (o ile obowiązek taki nie wynika z innych przepisów [4]. Mówiąc wprost – kupując dany produkt online, kupujący powinien móc zobaczyć wszystkie te informacje, które widziałby na opakowaniu produktu przy jego zakupie w sklepie stacjonarnym.
O jakie produkty chodzi w Rozporządzeniu
Rozporządzenie dotyczy produktów dostępnych do dystrybucji, konsumpcji lub używania na rynku Unii Europejskiej, wprowadzanych do obrotu lub udostępnianych na rynku, niezależnie od tego, czy są nowe, używane, naprawione lub odnowione.
W ramach produktów konsumpcyjnych objętych Rozporządzeniem, należy zwrócić uwagę na prawidłowe informowanie o produktach takich jak m.in.:
• zabawki i akcesoria dziecięce,
• sprzęt elektryczny i elektroniczny,
• kosmetyki,
• meble,
• odzież i tekstylia,
• czy narzędzia budowlane.
WAŻNE – GPSR odnosi się do produktów oferowanych konsumentom w UE za pośrednictwem wszystkich kanałów sprzedaży.
Do których kategorii Rozporządzenie nie ma zastosowania
Rozporządzenie nie ma z kolei zastosowania do następujących kategorii produktów:
• produktów leczniczych do stosowania u ludzi ani do weterynaryjnych produktów leczniczych;
• żywność i pasze;
• żywych roślin i zwierząt, organizmów zmodyfikowanych genetycznie oraz mikroorganizmów zmodyfikowanych genetycznie stosowanych w sposób ograniczony, a także do produktów z roślin i zwierząt bezpośrednio związanych z ich przyszłym rozmnażaniem;
• produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego i produktów pochodnych;
• produktów ochrony roślin;
• sprzętu wykorzystywanego przez konsumentów do przemieszczania się lub podróży, w przypadku gdy jest on obsługiwany bezpośrednio przez usługodawcę;
• statków powietrznych, których projektowanie, produkcja, obsługa techniczna i eksploatacja stwarzają niewielkie zagrożenie dla bezpieczeństwa;
• antyków;
• produktów wymagających naprawy lub odnowienia przed użyciem, w przypadku gdy noszą wyraźne oznaczenie, że wymagają naprawy lub odnowienia przed użyciem.
GPSR – katalog szczegółowych obowiązków
GPSR wprowadza katalog szczegółowych obowiązków dla każdego z podmiotów działających w ramach łańcucha dostaw – producenta, importera, dystrybutora, a także na operatora internetowej platformie handlowej. Dotyczą one m.in. odpowiedzialności za wprowadzanie do obrotu (ściślej odpowiedzialności za niewycofanie z obrotu, gdy nie spełnia standardów bezpieczeństwa oraz obowiązku odmowy wprowadzenia produktu „niebezpiecznego” do obrotu), informowanie organów nadzoru o zagrożeniu, czy wydłużone przechowywanie dokumentacji.
1. Szczególne obowiązki dla dystrybutorów
Do najważniejszych obowiązków dystrybutorów, czyli w znacznej części przypadków – sprzedawców, należy zaliczyć:
a) zapewnienie, że producenci, a w stosownych przypadkach także importerzy spełniają wymogi Rozporządzenia, poprzez odmowę udostępnienia na rynku produktów, które ich zdaniem nie spełniają tych wymogów; wymogi te to w szczególności:
o podanie danych producenta, w szczególności imię i nazwisko lub nazwa, adres pocztowy lub elektroniczny;
o możliwość identyfikacji produktu poprzez umieszczenie na nim numeru typu, partii lub serii (bezpośrednio lub na opakowaniu albo załączonym dokumencie);
o dołączenie instrukcji lub informacji na temat bezpiecznego użytkowania produktu w zrozumiałym dla konsumentów języku (chyba że produkt może być używany w sposób bezpieczny bez instrukcji);
b) zapewnienie, aby w czasie, gdy ponoszą odpowiedzialność za produkt, warunki jego przechowywania lub transportu nie zagrażały zgodności produktu z ogólnym wymaganiem bezpieczeństwa;
c) poinformowanie producentów, importerów i krajowych organów nadzoru rynku, za pośrednictwem portalu Safety Business Gateway, że na rynku znajduje się niebezpieczny produkt i zadbanie o podjęcie stosownych działań;
c) gdy produkty oferowane są na odległość – online, lub w inny sposób (np. poprzez katalog), a konsument nie ma możliwości zobaczyć fizycznego produktu, oferta tych produktów musi zawierać w sposób jasny i widoczny co najmniej następujące informacje:
i. imię i nazwisko lub nazwę, zarejestrowaną nazwę handlową lub zarejestrowany znak towarowy producenta oraz adres pocztowy i elektroniczny, pod którym można się z nim skontaktować;
ii. w przypadku gdy producent nie ma miejsca zamieszkania lub siedziby w Unii – imię i nazwisko lub nazwę, adres pocztowy i elektroniczny osoby odpowiedzialnej za działanie w jego imieniu;
iii. informacje umożliwiające identyfikację produktu, w tym jego obraz, rodzaj, a także inne identyfikatory produktu; oraz
iv. wszelkie ostrzeżenia lub informacje na temat bezpieczeństwa, które powinny być umieszczone na produkcie lub opakowaniu, lub zawarte w dołączonym dokumencie towarzyszącym produktowi, w języku łatwo zrozumiałym dla konsumentów.
2. Obowiązki dla wszystkich
GPSR wprowadza również następujące obowiązki dla wszystkich podmiotów gospodarczych nim objętych:
· ustanowienie wewnętrznych procesów bezpieczeństwa produktów w celu zapewnienia zgodności z przepisami Rozporządzenia;
· współpracowanie z organami nadzoru rynku w celu wyeliminowania lub ograniczenia ryzyka związanego z produktami wprowadzanymi do obrotu;
· udostępnianie na wezwanie odpowiednich organów szczegółowych informacji na temat produktów (zagrożenia, skargi, środki naprawcze) przez okres 10 lat oraz informacji na temat identyfikowalności łańcucha dostaw przez okres 6 lat;
· przekazywania odpowiednim organom informacji o wypadkach spowodowanych przez produkt;
· dostarczanie danych do systemu identyfikowalności, który Komisja Europejska może ustanowić w celu przechowywania szczegółowych informacji o produktach mogących stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia i bezpieczeństwa publicznego;
· bezpośrednie informowanie wszystkich zainteresowanych konsumentów o wycofaniu produktu z rynku i ostrzeżeniach dotyczących bezpieczeństwa przy użyciu obowiązkowego wzoru zawiadomienia o wycofaniu produktu z rynku w przypadku wycofania produktu;
· zaoferowanie konsumentom co najmniej dwóch spośród następujących środków zaradczych w przypadku wycofania produktu: naprawy lub wymiany produktu bądź zwrotu pieniędzy;
· przestrzeganie szczególnych przepisów dotyczących sprzedaży na odległość poprzez podanie w ramach oferty produktu przed zawarciem umowy szczegółowych informacji dotyczących producenta lub jego przedstawiciela, jasnego opisu produktu oraz wszelkich ostrzeżeń lub informacji dotyczących bezpieczeństwa, tak jak w sklepie stacjonarnym.
Ostateczne określenie szczegółowego zakresu obowiązków nakładanych przez Rozporządzenie będzie przede wszystkim zależne od zakwalifikowania danego podmiotu jako producenta (bądź jego upoważnionego przedstawiciela), importera, dystrybutora, lub operatora internetowej platformy handlowej.
Podsumowanie – jakie skutki niesie ze sobą wejście GPSR w życie
Rozporządzenie GPSR niewątpliwie wprowadza nowe standardy w zakresie bezpieczeństwa produktów w Unii Europejskiej, które wymagają od wszystkich podmiotów działających w ramach łańcucha dostaw zapewnienia transparentności i bezpieczeństwa produktów oferowanych konsumentom.
W odniesieniu do sprzedawców (dystrybutorów), w tym w szczególności oferujących produkty online (lub w inny sposób na odległość), niewątpliwie trzeba zwrócić uwagę na najważniejsze obowiązki wynikające z GPSR i ich praktyczne konsekwencje:
· konieczność zapewnienia bezpieczeństwa produktów poprzez oferowanie wyłącznie produktów spełniających standardy bezpieczeństwa – co oznacza konieczność przeprowadzenia audytu produktów aktualnie oferowanych; a także monitorowanie w przyszłości zgodności ofert produktów z przepisami oraz niezwłoczne wycofywanie ze sprzedaży produktów niespełniających standardów bezpieczeństwa;
· obowiązek jasnego i pełnego informowania konsumentów na temat pochodzenia produktu, jego właściwości technicznych (bądź składu) i wszelkich potencjalnych zagrożeń, jak również dostarczenie instrukcji lub informacji na temat bezpiecznego użytkowania produktu w zrozumiałym dla konsumentów języku – co rodzi konieczność przygotowania opisów produktów zgodnych z nowymi wymogami;
· wdrożenie procedur szybkiego i bezpośredniego informowania wszystkich zainteresowanych konsumentów o wycofaniu produktu z rynku i ostrzeżeniach dotyczących bezpieczeństwa związanych z produktem, a także zapewnienie konsumentom możliwości szybkiego kontaktu i udzielania im informacji na temat bezpieczeństwa produktów;
· współpraca z organami nadzoru rynku w celu wyeliminowania lub ograniczenia ryzyka związanego z produktami wprowadzanymi do obrotu; raportowanie do organów nadzoru w przypadku stwierdzenia, że na rynku znajduje się niebezpieczny produkt.
Uwagi dla sprzedawców bezpośrednich:
- Sprzedawcy bezpośredni zobowiązani są informować konsumentów o potencjalnych zagrożeniach, dołączając do produktów jasne instrukcje użytkowania i ostrzeżenia oraz zapewniać możliwość pełnej identyfikacji produktów poprzez ich prawidłowe oznakowanie (nazwa producenta, jego adres, numer partii), a także przechowywać dane dotyczące łańcucha dostaw (6 lat) oraz informacje na temat produktów (zagrożenia, skargi, środki naprawcze – 10 lat).
- Są również zobowiązani do zapewnienia, aby warunki przechowywania lub transportu towaru nie zagrażały zgodności produktu z ogólnym wymaganiem bezpieczeństwa.
- Ciąży na nich także obowiązek monitorowania bezpieczeństwa produktów, zgłaszania wykrytych zagrożeń do systemu Safety Gate i podejmowania działań naprawczych, takich jak wycofanie, naprawa lub wymiana niebezpiecznych towaró
- W przypadku sprzedaży online informacje o bezpieczeństwie produktu muszą być dostępne przed zakupem – oferta produktu powinna zatem zawierać: dane identyfikujące producenta i jego adres (albo jego upoważnionego przedstawiciela), informacje umożliwiające identyfikację produktu (w tym jego obraz i rodzaj), a także wszelkie ostrzeżenia lub informacje na temat bezpieczeństwa, które powinny być umieszczone na opakowaniu, lub zawarte w dołączonym do produktu dokumencie.
* Wkład merytoryczny / weryfikacja merytoryczna przeprowadzona przez kancelarię Łaszczuk i Wspólnicy
***
Przypisy:
[1] osoby fizyczne oraz prawne udostępniające produkty na rynku,
[2] zmieniające rozporządzenie (UE) 1025/2012 i dyrektywę (UE) 2020/1828 oraz uchylające dyrektywę 2001/95/WE i dyrektywę 87/357/EWG,
[3] GPSR = General Product Safety Regulation
[4] – w takim przypadku Rozporządzenie ma zastosowanie wyłącznie w odniesieniu do aspektów i ryzyk lub kategorii ryzyk nieobjętych dotychczasowymi wymaganiami